Muzeum POLIN pragnie dedykować część swojej przestrzeni cywilizacyjnemu dorobku polskich Żydów. Najważniejszą częścią tej przestrzeni będzie dzieło artystyczne. Konkurs ma wyłonić autora koncepcji tego dzieła.
Jesteśmy otwarci na różne środki i media artystyczne (instalacja, malarstwo, rzeźba, film, fotografia, nowe media, itp.).
Dzieło to powinno być spektakularne, przyciągające uwagę, budzące ciekawość i zachęcające do głębszego zainteresowania tematem.

Kuratorki: Agnieszka Bujak, Tamara Sztyma – Knasiecka

Instalacja przestrzenna “Obecność” dedykowana jest cywilizacyjnemu dziedzictwu polskich Żydów, którzy odznaczyli się na różnych obszarach kultury, sztuki, polityki, nauki i gospodarki, przyczyniając się do rozwoju naszej cywilizacji.
Instalacja site specific dedykowana jest do przestrzeni Sali Pomnikowej w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Nasuwa refleksje o wspólnych losach narodów polskiego i żydowskiego, które to zazębiają się i przeplatają przez wieki na terytorium państwa polskiego, od wzmianek dostępnych w pierwszych, kronikarskich źródłach pisanych do czasów obecnych.

Instalacja artystyczna odnosi się do wartości uniwersalnych i ogólnego dziedzictwa kulturowego, jest metaforą ciągłości wspólnych losów mimo różnic i odrębności religijnych, korzeni i tożsamości. Nie narzuca oczywistych, jednoznacznych interpretacji, pozwala odbiorcom znaleźć własne ścieżki skojarzeń, by mogli indywidualnie odnieść się do prezentowanych w Sali Pomnikowej zagadnień (historii jednostek) poprzez ogólną refleksję nad człowiekiem – jego dążeniami i aspiracjami, jego możliwościami i ograniczeniami.

Opis i usytuowanie:
Instalacja składa się z ok 200 (do ustalenia, w zależności od możliwości obciążenia podłoża) pionowych, przezroczystych płyt z poliwęglanu litego – nowoczesnego polimerowego tworzywa sztucznego, stanowiącego doskonały zamiennik dla szkła. Każda płyta ma wysokość ok.3 metry, szerokość ok 1 metr, grubość 10 mm (1 cm), wagę 36 kg (wg danych płyta z poliwęglanu litego tej grubości waży 12000g/m.kw.) Cała kompozycja ułożona na osi symetrii, biegnącej od pasmowych, panoramicznych okien Sali Pomnikowej do przeciwległej ściany z drzwiami wejściowymi. Płyty z poliwęglanu litego proporcjami nawiązują do przeskalowanej, powiększonej sylwetki ludzkiej. Wchodząc do pomieszczenia widzimy po lewej stronie, w pewnej odległości od ściany z wejściem wielkie, początkowo rozproszone płyty, które ustawione są równolegle do siebie i do okna. Jedna za drugą, zaczynają za siebie stopniowo nachodzić, by w końcu złączyć się w równą, monolityczną bryłę. Przez każdą płytę, na proporcjonalnej wysokości jak serce w sylwecie ludzkiej (w tym wypadku na wysokości ok 2m, lekko z lewej strony) jest przewiercony otwór średnicy ok 2 cm. Przez otwór każdej, stojącej pionowo płyty jest przeciągnięta czerwona nić – delikatny element połączenia. Czerwona nić swobodnie opada po obu końcach instalacji, a przy pierwszej i ostatniej płycie w szeregu, przez który przechodzi zawiązany jest węzeł.

Interpretacja:
Płyty składające się na wielowarstwową instalację “Obecność” symbolizują mnogość losów ludzkich, składową doświadczeń jednostek we wspólnym dziedzictwie. Początkowo rozproszone niczym odrębne byty, nieuporządkowane, stopniowo zaczynają się łączyć, zazębiać i uzupełniać tworząc całość, wspólnotę. Do takiego współistnienia niezbędny jest dialog i porozumienie, tu w symbolicznym ujęciu jako czerwona linia (nić), integralna i zarazem bardzo subtelna część tej monumentalnej rzeźby. Obrazuje także ciągłość, jedność i połączenie, a zawiązane na jej końcach węzły mówią o nieskończoności wspólnego życia i trudach koegzystencji.

Płaszczyzny to także metafora kolejnych warstw historii, nadpisywanych jedna na drugą, niczym ogromny palimpsest przestrzeni, łączący nas mimo różnic czerwoną linią, w jednolitą “bryłę” wspólnych doświadczeń.

Przezroczyste płyty możemy zinterpretować również jako klisze pamięci, które obok doświadczeń i wartości składają się na naszą zbiorową świadomość. Transparentność użytego materiału nasuwa skojarzenia z kalką pergaminową służącą do kopiowania obrazu. W tym wypadku kalka służy do symbolicznego zachowania spuścizny ludzi, którzy odeszli. Poznać zaś możemy ją tylko dzięki nauce, historii i sztuce, stanowiącym kontekst i nadającym znaczenia. Zespalają i porządkują niczym czerwona linia.

Użycie przejrzystego materiału do stworzenia dzieła w Sali Pomnikowej podkreśla potrzebę wielowymiarowego przekazania zawartych w nim treści. Umożliwia niejako zajrzenie do wnętrza struktury i zobaczenie tego, co jest w środku. Dalsze warstwy przebijają, więc też są jawne i pozwalają odbiorcy znaleźć kolejne, głębsze poziomy interpretacji.

Sala Pomnikowa może zostać wzbogacona o biografie i dokonania wybitnych jednostek zaprezentowane dodatkowo na odpowiednio zaprojektowanych nośnikach elektronicznych audiowizualnych.

Przy sporządzaniu opisu i planu wykonawczego instalacji pojawił się problem ciężaru dzieła i siły z jaką naciska na podłoże Sali Pomnikowej. Ponieważ okazało się, że podłoże nie jest przystosowane do takiego obciążenia, zdecydowałam się zmniejszyć ilość płyt do bezpiecznych wartości, jakie po przedstawieniu projektu i konsultacjach w Muzeum zostaną uzgodnione. Prawdopodobnie będzie się to wiązało również z koniecznością zachowania odstępów między płytami, zwłaszcza w części, gdzie w pierwotnym założeniu miały do siebie ściśle przylegać. Zapewni to mniejszy nacisk na metr kwadratowy podłogi.
W pierwotnym założeniu, w miejscu o największym ich zagęszczeniu, gdzie płyty ściśle do siebie przylegają na taką powierzchnię miało przypadać ok 100 sztuk: 100 płyt grubości 1 cm, długości 100 cm.
Po rozbiciu tej jednolitej bryły poprzez zmniejszenie ilości płyt do ok 70 sztuk i rozsunięcie ich względem siebie mieścimy się w bezpiecznych wartościach.

Kolejnym możliwym rozwiązaniem jest ułożenie na podłodze płyty pod ustawione wertykalnie płaszczyzny poliwęglanu litego, co zapewni rozłożenie ciężaru na większą powierzchnię.

Grafika i wizualizacje: Andrzej S. Bieniek