Biennale Nieużytków – pierwsza edycja wydarzenia artystycznego dedykowana przestrzeniom, które nie posiadają lub utraciły wartość użytkową, ale często mają dużą wartość przyrodniczą, estetyczną i ekologiczną. Są to miejsca, które eksploruję przy każdej nadażającej się okazji, więc kiedy natrafiłam w internecie na open call dedykowany tym przestrzeniom, wysłałam swoje zgłoszenie. Wzięłam udział w projekcie w ramach zgłębiania obszaru poszukiwań artystycznych Miastoprzestrzeń * Zanurzenie.

Początkowy etap Biennale to praca w grupach (4) pod okiem tutorów, dyskusje, wymiana doświadczeń i pomysłów wokół wątku głównego i tego, co można, a co warto zrobić na wybranym terenie. Moja grupa pracowała z działką znajdującą się w ścisłym centrum miasta, przy skrzyżowaniu ul Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej, zaraz obok wejścia do stacji Metro Świętokrzyska. Zainteresowała nas historia i kontekst miejsca, oraz tego, co się na niej obecnie znajduje – zdewastowany Park Miniatur.

Działka to własność prywatna, przejęta w spadku. Jednak w planach zagospodarowania przestrzennego miasta działka funkcjonuje jako fragment Parku Świętokrzyskiego bez możliwości stałej zabudowy, co okazało się być nie na rękę nowemu właścicielowi. Stawiał on więc w tym miejscu dziwne, tymczasowe obiekty jak budy z kebabem / goframi / lodami czy nawet samolot, powodując chaos przestrzenny. W czerwcu 2021 trafił tam również wspomniany Park Miniatur z makietami przedwojennej, nigdy nie odbudowanej architektury Warszawy. Pozostawione bez opieki miniatury zostały zniszczone i zamieniły się, podobnie jak działka, w wizualny i funkcjonalny nieużytek.

Drobne działania, które zdecydowaliśmy się ostatecznie podjąć w ramach Biennale Nieużytków na wybranym przez nas terenie, miały na celu podkreślenie jego historii i obecności w ścisłym centrum Warszawy, a także Parku Miniatur, który mimo ogromnych nakładów i pracy włożonych w jego powstanie – przestał być użyteczny.
Zorganizowaliśmy wernisaż, gdzie za ustawionymi jak w galerii czy muzeum słupkami odgradzającymi, zamiast dzieł sztuki mogliśmy podziwiać zniszczone miniatury, śmieci i butelki po alkoholu.

Oprócz wernisażu przygotowaliśmy także billboard, który następnie powiesiliśmy na stojącym na terenie działki rusztowaniu, dedykowanym dla tego typu nośników informacji. Nie była to sprawa łatwa – ze względu na rozmiary nad billboardem pracowała właściwie cała nasza 8 osobowa grupa. Zdjęcia arkad umieszczone na billboardzie to wybrane fragmenty jednej z uszkodzonych makiet z Parku Miniatur – przedwojennego Gościnnego Dworu / Targu za Żelazną Bramą. Podcienia wraz ze stanowiskami kupieckimi i widniejącymi na makiecie szyldami: „Sklep kolonialny”, „skład szczotek i szuwaksu”, „skład gorsetów bez szwu”, „sprzedaż słoniny i sadła”, „skład śledzi pocztowych” kontrastują ogromnie z mocno współczesnym, deweloperskim charakterem billboardu i napisem „LOKALE DO WYNAJĘCIA”. Jest to tytuł jaki zdecydowaliśmy się nadać naszemu przedsięwzięciu. Hasło przyciągające spojrzenia, a pod nim zamiast wizualizacji nowoczesnego osiedla – lokale z przedwojennej epoki, na dodatek w stanie dewastacji.

Kolejnym zadaniem zrealizowanym w ramach Biennale Nieużytków był projekt „pocztówek z Warszawy”, które odwiedzający nasze wydarzenia mogli zabrać ze sobą na pamiątkę. Zdjęcia do nich przedstawiają zniszczone makiety w Parku Miniatur znajdującym się na terenie wybranego przez nas nieużytku. Foto i projekt graficzny: Katarzyna Kowalska.

Dużym ułatwieniem i pomocą w ogarnięciu wybranego przez naszą grupę terenu był sporządzony przez Michelle Mbazuigwe plan działki i rozmieszczenia na niej poszczególnych elementów i makiet z Parku Miniatur. Ciekawym zestawieniem jest również zbiór 6 zdjęć miejsca z lotu ptaka, wykonanych na przestrzeni ostatnich 11 lat (źródło: internet). Pokazują, jak wskutek działań prywatnego właściciela zmieniało się zagospodarowanie terenu przy skrzyżowaniu ulic Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej. Plan i zebrane zdjęcia terenu ułatwiły nam inwentaryzację obiektów, oszacowanie ile oświetlenia i słupków ogrodzeniowych będziemy potrzebowali, by naszej działce nadać charakter galerii sztuki z nietypowymi „dziełami” na wystawie.

Więcej o całym projekcie Biennale Nieużytków na stronie Fundacji kulturotwórczej 'Grupa w działaniu’ oraz na FB.

Tekst autorstwa Barbary Jędrzejczyk o historii wybranego przez nas nieużytku w centrum Warszawy i ulokowanego tu Parku Miniatur.

Na zakończenie, ramach podsumowania działań Biennale Nieużytków każda z 4 grup miała okazję opowiedzieć o swojej pracy. Spotkanie odbyło się w ZODIAK Warszawski pawilon Architektury.

Skład zespołu

Kamila Szejnoch – tutorka, 

Maciej Bykowski, Nawojka Gurczyńska, Barbara Jędrzejczyk, Katarzyna Kowalska, Michelle Mbazuigwe, Barbara Pazio, Gabriela Piwar.

Koordynacja i prowadzenie procesu

Fundacja Grupa w działaniu

Martyna Cziszewska-Klejnowska

Małgosia Załuska

Realizacja

Listopad 2022 – Grudzień 2022

Warszawa

Partner medialny projektu

Architektura & Biznes

Partner projektu

ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury

Projekt finansowany przez m.st. Warszawa